Gladijatori su se borili do smrti! Ili jesu li?

Većina modernih ljudi je gledala film “Gladijator” i stoga je sigurna da su se borci u rimskim arenama uvek borili do smrti.

Ali kako je to zaista bilo?

Alfonso Manas, istoričar sa Univerziteta u Kaliforniji, smatra se jednim od vodećih svetskih stručnjaka za gladijatore. On kaže da je stopa smrtnosti među borcima veoma varirala, tokom vekova.

Sve je počelo sahranom

Na primer, gladijatori prikazani na zidovima grobnica lukanskog grada Paestuma (Južna Italija) imaju tako strašne rane da, čak i nespecijalista može da shvati da ovi ratnici nisu dugi za ovaj svet. U svakom slučaju, teško je ostati zdrav ako imaš koplje čvrsto zabijeno u glavu.

Prema Manasu, većina ranih gladijatorskih borbi završavala se smrću, jednog od protivnika.

Kako kažu istoričari, gladijatorske borbe uopšte nisu rimski izum. Izmislili su ih Etrurci, veoma drevni narod koji je živeo uglavnom na teritoriji moderne Toskane, odnosno u centralnoj Italiji.

Kao i mnogi narodi svog vremena, Etrurci su praktikovali ljudske žrtve, posebno kada su sahranjivali plemenite ljude. Vremenom su žrtve zamenili gladijatori koji su se međusobno borili ili divlje životinje.

Ove borbe su bile od velikog značaja u etrurskoj kulturi. Smatrali su se načinom odavanja počasti pokojniku, demonstracije njegove hrabrosti i snage i obezbeđivanja prosperitetnog zagrobnog života.

Borbe su služile i kao vid zabave za žive, koji bi se okupljali da gledaju spektakl.

Gladijatori u etrurskim pogrebnim borbama obično su bili robovi, ratni zarobljenici ili osuđeni kriminalci. Bili su obučeni i naoružani za borbu, a zatim primorani da se bore jedni protiv drugih ili divljih životinja kao što su lavovi, tigrovi i medvedi.

Rimljani su tada pokorili Etrurce i od njih preuzeli običaj gladijatorske borbe. Tek sada, borba u areni više nije bila žrtveni ritual, već masovni spektakl za sve rimske građane.

50 puta više nego inače

Godine 27. pre Hrista gladijatorske igre su bile regulisane zakonom.

Uvođenje strogih pravila, obaveznih za apsolutno sve arene, značajno je smanjilo broj poginulih u bitkama.

Istoričari su dobro svesni nivoa gladijatorskih gubitaka u 1. veku nove ere.

Na zidinama Pompeje, grada uništenog erupcijom Vezuva, nalaze se mnoge freske i mozaici koji prikazuju borce koji se bore u areni. Iz njih proizilazi da je samo u jednoj od pet borbi došlo do smrti.

Najverovatnije je u 2. veku nove ere stopa mortaliteta ostala ista. Ovo objašnjava zašto su se slobodni ljudi počeli pojavljivati u velikom broju među gladijatorima, koji su ranije bili robovi i ratni zarobljenici.
– Manas.

Teško je detaljno reći kako su se promenila pravila gladijatorskih borbi. Ali neke stvari su poznate.

Na primer, gladijator se može predati u bilo kom trenutku. Da biste to uradili, bilo je potrebno spustiti štit i podići kažiprst.

Pored toga, u areni je postojao summa rudis, odnosno sudija, koji je nadgledao poštovanje pravila i mogao je da prekine borbu ako je gladijator bio blizu smrti.

Ako se organizator borbi složio, poraženom gladijatoru je dozvoljeno da napusti arenu nepovređen.

Međutim, ako je organizator insistirao da se borba nastavi do smrti onoga koji se predao, morao je da plati značajnu sumu lanisti, vlasniku škole iz koje je ubijeni gladijator došao.

Borce su mogli iznajmiti gradski magistrati koji su bili domaćini utakmica.

Postoje dokumentovani dokazi o gladijatorskim ugovorima. Ako je borac poginuo ili bio ozbiljno povređen, renta se odmah pretvorila u prodaju. U tom slučaju, iznos bi mogao porasti 50 puta u odnosu na prvobitnu cenu.
— istoričarka Virdžinija Kembel, Otvoreni univerzitet, Velika Britanija.

Strogi moral

Prema Alfonsu Manasu, u 3. veku nove ere, stopa smrtnosti među gladijatorima naglo je porasla. Sada je svaki drugi borac u areni otišao u carstvo mrtvih.

U 3. veku nove ere rimsko društvo je postalo znatno krvožednije. Kult okrutnosti postao je raširen među stanovništvom, a borbe u kojima gubitnik nije mogao da traži milost ponovo su postale uobičajene.
— Manas.

Čini se da se u 4. veku situacija za gladijatore nije popravila. Smrtnost među borcima je i dalje bila visoka. Kako napominje Manas, mozaici u Torrenovi (Centralna Italija) prikazuju gladijatore koji su umrli, nakon što su izgubili niz borbi.

Pa, u 5. veku, tačnije 404. godine, kada je Rimsko carstvo konačno postalo hrišćansko, gladijatorske borbe su bile potpuno zabranjene.

Jeftin materijal

Mora se reći da nisu svi koji su se pojavili u areni bili obučeni gladijatori i borili se sa drugim borcima. Neki od njih su bili obični kriminalci, osuđeni na smrt, tako što su ih rastrgale divlje životinje.

Zatvorenici nisu bili obučeni, jednostavno su bacani u arenu sa lošim oružjem ili čak golim rukama. Morali su da se bore sa grabežljivcima koji nisu bili posebno hranjeni dugo vremena.

Smrt zločinaca bila je kao zagrevanje pred borbe obučenih gladijatora.
— Campbell.

Osim što su bili jeftin materijal za gladijatorske igre, kriminalci su imali i važnu društvenu funkciju.

To je bila neka vrsta odvraćanja koja je govorila masama: ne činite zločine, inače ćete završiti ovde. Kako kažu, zabava i društvena kontrola u jednoj boci.
– Campbell.

Borba.Info